University of Arts in Belgrade
Faculty of Music
Student parliament
Belgrade, December 8th 2008
International Student Symposium
WESTERN BALKAN INTERWAR MUSIC AND ITS EUROPEAN CONTEXT
Official languages of the symposium: BCS (Bosnian-Croatian-Serbian) and English
PROGRAMME
Faculty of Music, Kralja Milana 50, Great Hall
9:00
Registration of the participants
9:45
Opening addresses:
Dragana Stojanović-Novičić, Ph.D., chairman of the Musicology Studies Council
Damjana Njegić, student vice-dean
Composer’s Society of Serbia, Mišarska 12-14
11:00
I session – chairman Tjaša Ribzel
Nina Čalopek: Neoklasicizam kao modernistička tendencija u kontekstu hrvatske međuratne glazbe. Neoklasicističke partiture J. Š. Slavenskog i B. Papandopula
Srđan Atanasovski: Yugoslav Ideology and Primordial Modernism in the Music and Discourse on Music of Interwar Period
Primož Trdan: Slavko Osterc's Writing and Its Ideas
12:30
Lunch break
14:30
II session – chairman Jelena Gudović
Stefan Cvetković: Recepcija Mokranjca u napisima srpskih muzičara i muzičkih pisaca između dva svetska rata
Marina Kovač: Narodna muzika i identitet: primjeri iz zapadne Hercegovine
15:30
Coffee break
16:00
III session – chairman Biljana Srećković
Maja Vasiljević: „Degenerate Music“ Exhibition in Düsseldorf (An Intriguing Episode from the Musical Life of Nazi Germany)
Valeriy Ismagilov: Music life in free and occupied Greece during Second World War
Milan Milojković: Uticаj politike okupаcionih i kolаborаcionističkih vlаsti nа muzički život u Beogrаdu. Slučаj koncepcije koncertnih progrаmа nа Kolаrcu u periodu od 1941. do 1944. godine
17:30
Coffee break
18:00
Panel discussion: Društveni kontekst simfonijske muzike u Kraljevini SHS/Jugoslaviji
Moderator: Vesna Rožić
Participants: Srđan Atanasovski, Stefan Cvetković, Damjana Njegić, Maja Vasiljević
Dinner
Club Akademija, Faculty of Fine Arts, Rajićeva 10
22:00
Lili Marleen Party
ABSTRACTS
Srđan Atanasovski (Belgrade)
Ideologija jugoslovenstva i primordijalni modernizam u muzici i u diskursu o muzici međuratnog perioda
U svom radu pokušaću da pokažem kako se konceptom primordijalnog modernizma, na način na koji ga određuje Aleksandar Ignjatović, mogu objasniti sprege koje su postojale između ideolgije jugoslovenstva, diskursa muzičke kritike, kao i kompozicione prakse u Kraljevini SHS/Jugoslaviji. Primordijalizam je u društvenim naukama određen kao jedna od platformi na osnovu kojih je vršena konstrukcija nacionalnih zajednica; primordijalizam naciju sagledava kao prirodnu, drevnu, organsku, a ne društveno-istorijsku tvorevinu. Kao takav, primordijalizam je bio jedina zadovoljavajuća koncepcija za potrebe definisanja jedinstvene jugoslovenske nacije, koja je trebalo da obuhvati ’plemena’ zasebnih istorija, religija, pa čak i jezika. Propagiranje primordijalnog razumevanja nacije predstavljalo je osnovnu odliku kulturne politike integralnog jugoslovenstva. Umetnička produkcija koja je oličavala jugoslovenski primordijlalizam seže još u prve decenije XX veka, i posebno je karakteristična za stvaralaštvo skulptora i arhitekte Ivana Meštrovića. Kraj treće decenije i četvrta decenija će na planu umetničke produkcije iznedriti jednu specifičnu varijantu primordijalizma, koju, s jedne strane, karakteriše prodor modernizma, a, s druge, korišćenje nacionalnih elemenata, ne tako čestih u prvom periodu primordijalističke umetnosti, prepoznatljive prvenstveno po monumentalnosti. Međutim, u skladu sa ideologijom primordijalizma, korišćenje naionalnih elemenata moralo je biti sprovedeno na takav način da ukaže na dublje, ’psihološke’, primitivne, predistorijske slojeve folklornog nasleđa. Pokazaću da je paradigma primordijalnog modernizma postojala i bila aktuelna i u diskursu o muzici, na primerima muzičkih pisaca poput Miloja Milojevića i Antuna Dobronića, kao i u kompozicionoj praksi, gde su podsticana određena kompoziciona rešenja, pogotovu u smislu tretmana folklornog materijala.
Stefan Cvetković (Belgrade)
Recepcija Mokranjca u napisima srpskih muzicara i muzickih pisaca između dva svetska rata
Mokranjčevo stvaralaštvo i profesionalno delovanje s kraja XIX i početkom XX veka, bitno su uticali na tokove srpske srpske muzičke kulture nakon Prvog svetskog rata. S jedne strane, Mokranjčeva kompozitorska delatnost zasnovana na postavljanju nacionalnog muzičkog idioma u najviše umetničke forme, shvatana je od strane međuratnih kompozitora romantičarskog stilskog prosedea kao putokaz u daljem razvoju nacionalne muzike, a s druge strane, Mokranjčeva organizatorska delatnost okrenuta izgradnji muzičkih i muzičko-školskih institucija predstavljaće temelj institucionalnoj ekspanziji koja će se dogoditi tokom ovog perioda. Stoga su Mokranjčeva pozicija i značaj između dva rata prepoznati i tretirani kao centralni u srpskoj muzičkoj kulturi. Među napisima iz tog vremena kao paradigmatični i najznačajniji, izdvajaju se „Spomenica St. St. Mokranjcu“ Koste Manojlovića, segmenti koji će poslužiti kao materijal za prvu mongrafiju o Mokranjcu autora Petra Konjovića, eseji Miloja Milojevića, zatim napisi Vojislava Vučkovića koji razmatranje Mokranjčevog stvaralaštva sprovodi kroz novu ideološku prizmu, kao i napisi drugih autora. Kontekstualizacija Mokranjčevog stvaralaštva u okvirima nove političke i kulturne klime proistekle iz stvaranja zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca, takođe je zastupljena u pisanoj reči pojedinih autora. Sagledavanje recepcije Mokranjca u napisima srpskih muzičara i muzičkih pisaca izmedju dva svetska rata nudi odgovore na pitanja koji su aspekti Mokranjčeve ukupne aktivnosti zaokupljali najviše pažnje autore ovog perioda, kako je valorizovana Mokranjčeva umetnička produkcija, ali je istovremeno i u finkciji predočavanja svih raznolikosti pristupa liku i delu kompozitora.
Nina Čalopek (Zagreb)
Neoklasicizam kao modernistička tendencija u kontekstu hrvatske međuratne glazbe. Neoklasicističke partiture J. Š. Slavenskog i B. Papandopula
Nova, nadasve legitimna, procjena hrvatske međuratne glazbe, ali i pisanja o njoj, potaknuta je tekstom Lászla Somfaia “Klasicizam kakvog je Bartók koncipirao u svojem klasicističkom periodu 1926.-1937”. Analitičkim pristupom prvim stavcima Drugog tzv. „Lirskog“ gudačkog kvarteta (1928.) Josipa Štolcera Slavenskog (1896.-1955.) i Kvinteta za klarinet i gudački kvartet (1940.) Borisa Papandopula (1906.-1991.), opusa zasnovanih na nimalo prikrivenom folklornom idiomu, pokušalo se postaviti tezu o redefiniranju ustaljenih kriterija i promjeni kuta promatranja na ova dva autora u smjeru neoklasicističkih kategorija. Termin neoklasicizam hrvatska muzikološka, kritičarska, glazbeno interpretatorska klima dugo nije uopće niti prepoznavala niti primjenjivala kod opisivanja domaće skladateljske produkcije. Ocrtavaju se tek tri osnovne struje unutar kojih se hrvatska međuratna glazba najčešće klasificirala: nacionalna, kojoj pripada sva glazba folklornog idioma; romantičarsko-epigonska; radikalna, bliska Drugoj bečkoj školi. Ovom izlaganju cilj je pokušati predstaviti i onu četvrtu – neoklasicističku.
Valeriy Ismagilov (Athens)
Music life in free and occupied Greece during Second World War
The years of the Second World War were not creative for the most of composers and musicians in the Europe. However, it is noteworthy, in many areas of the Europe (Greece, Serbia, Bulgaria and others) occupied by Nazi Troops an intensive development got genre of the Song of Resistance (or partisan song). These songs were sung by resistance fighters and in public concers in the free areas controlled by Resistance Movement. The authors ot these songs were often unknown or anonymous. The music of some songs was borrowed from songs of different peoples of the Europe.
Marina Kovač (Sarajevo)
Narodna muzika i identitet: primjeri iz zapadne Hercegovine
Pojam identiteta se javlja kao jedan od ključnih pojmova, odnosno problema u istraživanju suvremenog svijeta. Identitet ima svoju logiku nastajanja i oblikovanja tako da identifikacijski procesi ovise ne samo o vremenskim i prostornim koordinatama nego također i o društvenim, ekonomskim, političkim pa i psihološkim. Upravo iz njihove interakcije izrasta cjelovit identitet. Novije teorije, inspirirane postavkama Frederika Bartha, etnički i nacionalni identitet prikazuju kao subjektivnu kategoriju u funkciji društvene interakcije, dok najnovije tendencije povezuju ovaj društveni fenomen s globalnim odnosima moći. U njima se etnički i nacionalni identiteti smatraju svojstvom kulturne raznolikosti i kulturnoga zajedništva, kojeg s jedne strane usmjeravaju obrasci političke i ekonomske moći, a koji su, s druge strane, zbog svoje slojevitosti, stalni izbori sukoba i otpora središtima te moći. Teoretičari društvenog razvoja postavljaju pitanje naroda, a potom i nacije, gradeći ga na tradiciji teorijskih dostignuća, prvenstveno zbog toga što smatraju da su narod i nacija postale one društvene snage koje su “otkrile“ identitet svih zajednica. Cilj ovog rada je osvrtanje na narodnu muzičku tradiciju koja je u velikoj mjeri utjecala na formiranje i očuvanje identiteta hrvatskog stanovništva u zapadnoj Hercegovini. Brojni primjeri kako vokalne tako i instrumentalne narodne muzike pridonose strukturiranju i transformiranju zajednica, njihovu simboličnom izražavanju i predstavljanju. U razdoblju između dva svjetska rata dolazi do izražene devijacije, tj. skretanja od predviđene politike, čime ovaj kraj u velikoj mjeri trpi, što je rezultiralo brojnim emigracijama stanovništva u prekooceanske zemlje, Ameriku i Australiju. U takvim uvjetima teško je bilo ostvariti bilo kakav kulturni i književni rad. Tada najviše dolazi do izražaja narodno stvaralaštvo, koje se najsnažnije manifestiralo kroz narodnu pjesmu. Stoljećima su epske, junačke pjesme uz zvukove gusala odjekivale ovim krajevima. U njima narod predočava svoje vjekovno iskustvo. Upravo kroz narodno stvaralaštvo čovjek postaje svjestan osjećaja pripadnosti jednom društvu i ovdje to narodno stvaralaštvo postaje važan posrednik u kulturnom identitetu zajednice.
Milan Milojković (Belgrade)
Uticаj politike okupаcionih i kolаborаcionističkih vlаsti nа muzički život u Beogrаdu. Slučаj koncepcije koncertnih progrаmа nа Kolаrcu u periodu od 1941. do 1944. godine
Uprkos uvreženom mišljenju, kulturni, a samim tim i muzički, život u okupiranom Beogradu bio je ispunjen dešavanjima. Okupacione i kolaboracionističke vlasti su preko svojih propagandnih institucija upravljale muzičkim životom Beograda, predstavljajući građanstvu kulturne aspekte nacističke doktrine. Pošto su audio i video zapisi sa koncerata koji su bili održani u periodu od 1941. do 1944. retki iili teško dostupni, u ovom tekstu je učinjen pokušaj da se na osnovu koncertnih programa i napisa o muzičkom životu Beograda za vreme okupacije pruži uvid u načine realizacije nacističke kulturne politike kroz instituciju koncerta. Takođe, dominacija određenih društvenih grupa (u ovom slučaju, okupatora i domaćih saradnika) kroz uobličavanje iili preznačenje svakodnevice, odnosno, resemantizacija muzičkih dela i simbolično predstavljanje ličnosti kompozitora u datom društvenom kontekstu kao i upotreba muzike i diskursa o muzici u svrhu akulturacije, prikazana je uz osvrt na koncept simboličkog nasilja Pjera Burdijea.
Primož Trdan (Ljubljana)
Slavko Osterc's Writing and Its Ideas
Apart from being a successful composer, composition teacher and active delegate in ISCM, Slavko Osterc (1895-1941) is also known as a prolific publicist. The beginning of his publicistic activity in 1922 coincides with his first public exposures as a composer. His already firm aesthetical views, oriented against tradition, embodied in musical legacy of 19th century, only gained strength during his intensive studies with Alois Hába in Prague (1925-1927). In his articles, polemics and critiques in various publications Osterc deals with questions of “new” in music, aesthetical progress as well as with (insufficient) presence of contemporary European compositional streams in Slovenian musical life of the time and with their existential justification. His concise and lucid texts serve as an attractive informative reading but at times disregard wider consequent argumentation. For this and other reasons his writing should be, rather than faithful reflection of his own musical poetics, understood as part of his lifelong effort to promote modern musical streams and raise consciousness of aesthetical and stylistic progress. The aim of proposed paper is to analyse Osterc’s publicistic output, extract fundamental ideas of his writing and partly rethink significance of his discourse on music in context of his creativity. Findings are also confronted with some examples of scholars’ perception of Osterc’s personality and his views.
Maja Vasiljević (Belgrade)
„Degenerate Music“ Exhibition in Düsseldorf (An Intriguing Episode from the Musical Life of Nazi Germany)
When dealing with the music under the totalitarian regime, even with concrete evidences of censorship, it is often hard to define the final relations and consequences of the particular politics on music. The author of this text has chosen one intriguing episode from the National Socialist Germany era. The main focus of this text is the exhibition of the so-called „degenerate music“, the term which Nazi government used to define musical compositions made by Jewish authors, as well as the music inspired by or with reference to African or Jewish culture. The group of „degenerate“ composers include: Ernst Křenek, Arnold Schoenberg, Paul Hindemith, Kurt Weill and others. Also, music suitable in the period of Nazi Germany was presented at the exhibition of „degenerate music“ in Düsseldorf 1938. by compositions of Anton Bruckner, Richard Wagner and Richard Strauss. In the system of the exhibition contemporary reconstructions which often bring very different material compared to the original, the author of this paper has chosen to focus on the historical point of this manifestation, the first opening 24th May 1938. The center of the author`s attention is the aspect which has often been neglected in the discourse of music during the Third Reich period, while giving place to more ’attractive’ and in a new way ideologically complex new exhibitions or editions of the aforementioned music.
Panel discussion
Društveni kontekst simfonijske muzike u Kraljevini SHS/Jugoslaviji (in BCS)
Moderator: Vesna Rožić (Zagreb)
Themes and participants:
Damjana Njegić (Belgrade): Recepcija Konjovićeve Simofnije u c-molu i status simfonijske muzike u međuratnim periodom
Srđan Atanasovski (Belgrade): Konkurs Udruženja prijatelja umetnosti Cvijeta Zuzorić za simfonijsko delo iz 1935. godine
Maja Vasiljević (Belgrade): Koegzistencija jugoslovenske i zapadnoevropske muzike na primeru orkestarske muzike Josipa Slavenskog - Recepcija dodekafonije u Srbiji u medjuratnom periodu kao presek sagledavanja kompozicije, recepcije i izvodjastva
Stefan Cvetković (Belgrade): Vojislav Vučković i Beogradska filharmonija
Lili Marleen PARTY
After the occupation of Belgrade in 1941, Radio Belgrade became the German forces’ radio station under the name of Soldatensender Belgrad (Soldiers Radio Belgrad). It could be received throughout Europe and the Mediterranean. A lieutenant working at the station who was taking leave in Vienna was asked to collect some records to broadcast. Amongst a pile he obtained from a second hand shop was the little known 2 year old song Lili Marleen sung by Lale Andersen, which up to then had sold only around 700 copies. For lack of other recordings, For lack of other recordings, Radio Belgrade played the song quite frequently popularizing the song. After the Nazi government then ordered it to stop broadcasting the song, Radio Belgrade received many letters from Axis soldiers all over Europe asking them to play Lili Marleen again. In response, Radio Belgrade returned the song to its programming. From then on, the station played Andersen's recording every evening at 9:55 PM and its popularity continued to grow. Soldiers stationed around the Mediterranean, including both German Afrika Korps and British Eighth Army troops, regularly tuned in to hear it and thus the song became popular on both sides during the Second World War. (Source: Wikipedia)
Celebrating the spirit of the popular music of the 30’s, our party will be dedicated to the performances of Marlene Dietrich, Zarah Leander and Lale Andersen.
